Święto Matki Bożej Gromnicznej

We wtorek, 2 lutego przypada ustanowione w VII wieku przez papieża Sergiusza II Święto Ofiarowania Pańskiego, nazywane też w Polsce Świętem Matki Bożej Gromnicznej.

Święto to przypada w czterdzieści dni po Bożym Narodzeniu. Tego dnia wierni odwiedzają kościoły ze świecami (gromnicami), aby po ich poświęceniu przez kapłana zanieść światło do swoich domów.

Święto MAtki Bożej Gromnicznej

Poświęcenie świec w kaplicy szpitalnej przez o. Mansweta Zawadę – kapelana szpitala w Pińczowie.

Dlaczego czterdzieści dni po Bożym Narodzeniu

Według Prawa Mojżeszowego każda kobieta przez czterdzieści dni po urodzeniu chłopca, a przez osiemdziesiąt dni po urodzeniu dziewczynki pozostawała „nieczysta”. Nie wolno jej było dotykać niczego świętego, ani też wchodzić do świątyni.

Po upływie tego czasu musiała przynieść do świątyni jednorocznego baranka.

Od kiedy obchodzone jest święto

Już w IV wieku Kościół obchodził pamiątkę dnia, gdy w świątyni jerozolimskiej starzec Symeon wziął na ręce sześciotygodniowe Dzieciątko, uniósł Je wysoko i wypowiedział prorocze słowa: Światłość na oświecenie pogan i na chwałę ludu Izraela (Łk 2,32).

Nieco później, bo od połowy V wieku ustalono Święto Prezentacji Dzieciątka Jezus.

W VII wieku pojawiła się też nazwa Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny, a potem Święto Ofiarowania Pańskiego.

W ten sposób uwypuklono fakt przyniesienia przez Maryję małego Jezusa do świątyni.

Jak mówi tradycja, procesja z zapalonymi świecami była znana w Rzymie już w V wieku, zaś od wieku X rozpowszechnił się obrzęd poświęcania świec, którego płomień symbolizuje Jezusa – Światłość świata.

Tradycja polska

W Polsce święto Ofiarowania Pana Jezusa ma wybitnie charakter Maryjny. Traktujemy Maryję jako Tę, która sprowadziła na ziemię boże Światło, którym nas broni i osłania od wszelkiego zła.

Stąd wziął się zwyczaj brania w dłonie gromnicy w niebezpieczeństwach wielkich klęsk – burz, powodzi, gradobicia, huraganów, a w szczególności grożącej śmierci. Gest ten ma wypraszać interwencję Bożej Opatrzności. Stąd w  polskiej tradycji jest zwyczaj przechowywania w domy jednej gromnicy.

Uroczystość Matki Bożej Gromnicznej kończy w Polsce okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek. Kończy się również się okres wizyt duszpasterskich zwanych kolędą.

Od 1997 roku 2 lutego Kościół powszechny obchodzi również Dzień Życia Konsekrowanego. Wtedy wierni modlą się za wszystkie osoby, które swoje życie oddały na służbę Bogu.

Ludowe zwyczaje  

Gromnicę po poświęceniu w kościele, zanoszono zapaloną do domu, aby od jej płomienia rozpalić domowy ogień. To symboliczne odpalenie światła miało zwiastować zgodę i miłość w rodzinie. Był też inny zwyczaj. Z przyniesioną gromnicą gospodarz obchodził całe swoje przydomowe gospodarstwo, klękając na każdym progu, aby złe moce nie miały przystępu do zagrody. Przyniesioną świecę palono aż do wieczora.

Z dniem Matki Bożej Gromnicznej było związanych wiele powiedzeń. Oto one:

– Gdy słońce świeci na Gromnicę, to przyjdą większe mrozy i śnieżyce.

– Gdy na Gromnicę z dachu ciecze, zima jeszcze się odwlecze.

– Gromnica, zimy połowica.

– Gdy na Gromniczną rozstaje – rzadkie będą, urodzaje.

– Gdy na Gromniczną mróz, chowaj chłopie sanie, szykuj wóz.

Matka Boża Gromniczna istnieje też w polskiej sztuce – literaturze, rzeźbie i malarstwie.

O Panno prześliczna, gromniczna!
Pod ogień Twój święcony,
wiszący nad woskiem gromnic,
przez las kolący i wyjące wilki,
idę bez wszelkiej obrony:
Nie módl się, ani się przyczyniaj,
ale tylko wspomnij!
Ty, coś rodziła Dziecię bez ognia i dachu,
a przez ucieczkę uszła od zamachu
i potem całe życie wyczekała w lęku
na Syna mękę. (…)
I nie módl się, Najświętsza Panno,
Gwiazdo szczęśliwego, krótkiego konania,
nie módl się, Zorzo łask, nie osłaniaj,
tylko wspomnij.

(K. Iłłakowiczówna)

Gromnica – duża woskowa świeca, używana w trakcie najważniejszych wydarzeń w życiu wiernego. Nazwa jej pochodzi od świecy gromnej – czyli wystawianej przeciw gromom. Często ma naklejony obrazek z Matką Bożą otoczoną przez wilki.